اصلاحات شاه امان الله
امان الله خان پس از استرداد استقلال پیمان های دوستی با شوروی، ایتالیا، و ایران امضاء کرد. پس از آن با امضای معاهده ای امتیاز خط تلگرافی هرات، قندهار، و کابل را به شوروی داد. در سلسلۀ اصلاحات دیگر دولت امان الله گاهشمار هجری خورشیدی را جاگزین هجری قمری ساخت، که از زمان تجاوز اعراب در افغانستان رایج بود.
امان الله خان در جملۀ اصلاحات اش قانونی را وضع کرد که بر اساس آن پدر و شوهر زنان حق نداشتند با زنان به مثابۀ حیوانات برخورد کنند. این قانون مورد پسند ملای لنگ نبود و او با پیروانش در خوست شورش کردند و این شورش حدود یک سال ادامه یافت. شورشیان روز به روز قدرت گرفتند تا زمانی که ایشان یک قطعۀ عسکری دولتی را تار و مار کردند. امان الله با اعلان جهاد برضد شورشیان و پرداخت مبالغ گزاف مردمان مهمند، شینواری، وزیری، و هزاره را ثبت نام کرده به جنگ شورشیان فرستاد. در نتیجه شورش سرکوب شد و ملای لنگ پس از دستگیر شدن با تمام اعضای مذکر خانواده اش اعدام شد.[۱]
در سال ۱۹۲۶ امان الله خان با اعلان سلطنت مشروطه خود را شاه خواند. وی سفر شش ماهه به کشور های آسیایی، اروپایی، و افریقایی داشت و پس از بازگشت از این سفر اصلاحات را شدت داد. مکاتب بسیار در کابل و استان های دیگر گشود. استادان و متخصصان خارجی استخدام شدند و محصلان دختر و پسر برای تحصیلات عالی به اروپا فرستاده شدند. امان الله خان به تعلیم زنان اهمیت خاص میداد و مکاتب بسیار دخترانه تاسیس کرد. ملکه ثریا شخصا مکتب داخترانه ای را با گنجایش ۸۰۰ شاگرد بنیان گذاشت و مدافع قوی حقوق زنان بود.
ملا ها بخصوص از اصلاحات برای بهبود وضع زنان و طرز لباش پوشیدن ملکه ثریا شاکی بودند. پوشیدن لباس اروپایی بر اشخاصی که به کابل میامدند اجباری شد. مدت خدمت سربازی همگانی از دو سال به سه سال ازدیاد یافت و به معنای واقعی همگانی شد. ملا ها و اشخاص مذهبی که از آن پیش از خدمت سربازی معاف بودند، نیر باید دورۀ خدمت سربازی را سپری میکردند.
چنین میمناید که امان الله خان با این اصلاحات میخواست راه مصطفی کمال را در پیش گیرد اما او این نکته را فراموش کرده بود که مصطفی کمال یک ژنرال نظامی بود که از پشتیبانی بدون قید و شرط یک نیروی نظامی قوی و منظم برخوردار بود. برعلاه مردم ترکیه دهه ها با مردم اروپا در تماس بودند و با رسم و رواج های آن ها آشنایی داشتند در حالیکه مردم افغانستان بصورت عموم در دره های دور افتاده زندگی میکردند و از راه و روش زندگی اروپایی بیخبر بودند و اروپاییان را کافر میخواندند.
فرمان های پی در پی امان الله خان برای ایجاد اصلاحات اجتماعی سرانجام باعث قیام های منطقوی شد. مخالفت ملا ها در برابر از بین رفتن حجاب و فرستادن دختران برای تحصیل به خارج، به حدی شدید بود که ایشان امان الله را بصورت واضح کافر خواندند. شینواری ها بر جلال آباد حمله کردند و با وجودی که قادر به تصرف شهر نشدند توانستند جریان آب را بر آن شهر قطع کنند و راه جلال آباد پشاور را مسدود نمایند. از سمت شمال حبیب الله کلکانی با شورشیان برای تصرف کابل به راه افتاد.
 |
| امان الله خان ملبس با لباس غربی |
[۱] A HISTORY OF AFGHANISTAN، Brig.-Gen. Sir PERCY SYKES، جلد دوم، فصل پنجاه و چهارم، ص ۲۹۸.
